زنجیره ارزش فرایندها - مدل زنجیره ارزش فرایند

زنجيره ارزش ابزاري است كه به‌وسيله آن امكان برخورد سيستماتيك با تمام حوزه‌هاي كاري يك سازمان فراهم شده و با تجزيه و تحليل اين حوزه‌ها مي‌توان هر حوزه را در ارتباط با مزيت‌هاي رقابتي و عملكردي در كل سازمان ارزيابي كرد. بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت به‌كارگيري مفهوم زنجيره ارزش منجر به شكل‌گيري نگاه يكپارچه به فعاليت‌ها و وظايف مختلف و به تبع آن منابع سازمان مي‌گردد. اين امر كمك مي‌نمايد كه منابع سازمان در جهت مزيت‌هاي سازمان مورد توجه و ارزيابي قرار گيرند.

اگرچه اين مدل در ابتدا براي بنگاه‌هاي توليدي ارائه شده و مورد استفاده قرار گرفته است ولي بر اساس نوع و چارچوب نگرش آن، قابليت استفاده در سازمان‌هاي غيرتوليدي و با ماموريت و اهداف متفاوت از جمله خدماتي را داشته و نوعي انسجام فکري و عملي را ايجاد مي‌كند. زنجيره ارزش حوزه‌هاي كاري يك سازمان را به دو گروه حوزه‌هاي كاري ماموريت‌هاي اصلي و حوزه‌هاي كاري ماموريت‌هاي پشتيباني تقسيم مي‌كند. هر كدام از اين دو گروه نيز به نوبه خود دسته‌بندي معيني دارند كه در تصویر زیر نشان داده شده ‌است. اين حوزه‌هاي كاري به تنهايي و در پيوند با يكديگر براي سازمان توليد ارزش اقتصادي مي‌نمايند. مجموعه اين حوزه‌هاي كاري، زنجيره ارزش سازمان را تشكيل مي‌دهند. در واقع ارزش‌هاي ايجاد شده در فعاليت‌ها و وظايف مختلف منجر به شكل‌گيري ارزش در كل سازمان مي‌گردد.

براساس مدل زنجيره ارزش پورتر، حوزه‌هاي كاري سازمان به دو دسته كلي تقسيم مي‌شوند:

 

حوزه‌هاي كاري ماموريت‌هاي اصلي

حوزه‌هاي كاري ماموريت‌هاي اصلي به آن دسته از حوزه‌هاي كاري زنجيره ارزش سازمان اتلاق مي‌گردد كه در جهت ماموريت و اهداف سازمان بوده و به­عنوان مثال در بنگاه‌هاي توليدي شامل ساخت فيزيكي كالا (توليد خدمت)، فروش (عرضه) و انتقال آن به مصرف‌كننده و نيز خدمات بعد از فروش (و ارائه خدمات) مي‌شوند. اين حوزه‌هاي كاري كه در واقع عمليات روزمره و جاري سازمان را شامل مي‌شوند خود به پنج دسته قابل تقسيم هستند:

·         تداركات ورودي (Inbound Logistics)

·         عمليات توليدي (Operations)

·         تداركات خروجي (Outbound Logistics)

·         بازاريابي و فروش (Marketing & Sales)

·         خدمات پس از فروش (Services)

حوزه‌هاي كاري ماموريت‌هاي پشتيباني

حوزه‌هاي كاري ماموريت‌هاي پشتيباني به آن دسته از حوزه‌هاي كاري زنجيره ارزش سازمان اتلاق مي‌گردد كه به نحوي حوزه‌هاي كاري ماموريت‌هاي اصلي سازمان را مورد پشتيباني و حمايت قرار مي‌دهند. اين حوزه‌هاي كاري خود به چهار دسته كلي تقسيم مي‌شوند:

• کسب و کار زيربنايي بنگاه (Firm Infrastructure)
• مديريت منابع انساني ((Human Resource Management
• توسعه تكنولوژي (Technology Development)
• تأمين (Procurement)

هر يك از حوزه‌هاي كاري ماموريت‌هاي پشتيباني، گاهي علاوه بر حوزه‌هاي كاري اصلي سازمان، ديگر حوزه‌هاي كاري پشتيباني را نيز مورد حمايت قرار مي‌دهند.

گفتني است براي رسيدن به زنجيره ارزش سازمان مراحل زير بايد طي شوند:

• شناخت تفصيلي كسب و كار سازمان‌
• تعيين حوزه‌هاي كسب و كار زنجيره ارزش براي سازمان بر اساس حوزه‌هاي كاركردي مدل پورتر
• تهيه مدل سلسله مراتب فرايندي سازمان[1]‌ با توجه به فرايندهاي استخراج شده
• تدوين مدل زنجيره ارزش سازمان

[1]- Process Hierarchy Diagram

تعریف فرایند

تعریف فرایند را با بیان ویژگی­های اصلی آن شروع می نماییم

فرآيندها هدفمند مي‌باشند: وجود هدف يكي از ويژگي‌هاي اصلی فرآيندها مي‌باشد. هر فرآيند به منظور تحقق يك هدف و يا يك نتيجه در سازمان به انجام مي‌رسد. در واقع اين هدف را مي‌توان به عنوان خروجي فرآيند در نظر گرفت.

هر فرآيند شامل يك يا چند فعاليت مي‌باشد: به منظور تحقق اهداف موردنظر از اجراي فرآيند، يك يا چند فعاليت كه با ترتيب و نظمي خاص در كنار همديگر قرار گرفته‌اند به انجام مي‌رسند و در نهايت خروجي فرآيند را ايجاد مي‌نمايند.

فرآيندها داراي ورودي و خروجي مي‌باشند: هر فرآيند تعدادي ورودي را گرفته و پس از آن‌كه در گام‌هاي مختلف خود تغييراتي را بر روي آن‌ها اعمال نمود، خروجي را كه شامل محصول و يا خدمت مي‌باشد ارائه خواهد نمود.

فرآيندها نقطه شروع و پايان دارند: فرآيند با ورود برخي از ورودي‌هاي فرآيند و با تقاضايي كه از طرف داخل و يا خارج سازمان ايجاد شده است شروع مي‌شود. اين نقطه، نقطه شروع فرآيند است. همچنين در انتها،‌ فرآيند خروجي خود را به متقاضي ارائه خواهد داد كه نقطه پايان فرآيند مي‌باشد.

فرآيندها حد بالا و پائين دارند: علاوه بر نقطه شروع و پايان فرآيند، هر فرآيند داراي حد بالا و پايين نيز مي‌باشد. این حدود، فعاليت‌هاي مشمول و غيرمشمول فرآيند را مشخص مي‌نمايند و از افزايش بي‌مورد و پيچيدگي فرآيند مي‌كاهند.

هر فرآيند داراي حداقل يك مشتري مي‌باشد: همانطور كه بيان شد فرآيند با درخواست يك متقاضي  آغاز شده كه در واقع اين متقاضي مشتري فرآيند مي‌باشد. مشتريان هر فرآيند مي‌توانند داخلي يا خارجي باشند. به اين معني كه اين مشتري مي‌تواند مصرف‌كننده نهايي محصول يا خدمت بوده يا ساير واحدهاي داخلي سازمان كه خروجي فرآيند را مورد استفاده قرار مي‌دهند تا خروجي موردنظر مشتري نهايي را تهيه نمايند.

فرآيندها خلق ارزش مي‌نمايند: ورودي‌ها در گام‌هاي مختلف فرآيند به حركت درآمده و فعاليت‌هاي مختلفي بر روي آن‌‌‌‌‌ها اعمال مي‌گردد. در هر يك از اين گام‌ها تغييراتي را بر روي ورودي‌ها انجام داده و بر ارزش آن مي‌‌افزايند كه در نهايت در انتهاي فرآيند ارزش موردنظر مشتري خلق شده و به مشتري ارائه خواهد شد.

فرآيندها از منابع سازمان مصرف مي‌نمايند: براي به انجام رساندن فعاليت‌هاي مختلف و در قدم‌هاي مختلف فرآيند، منابع مختلف نرم‌افزاري و سخت‌افزاري به مصرف مي‌رسند تا ارزش موردنظر در خروجي فرآيند ايجاد گردد.

هر فرآيند با ساير فرآيندهاي سازمان در تعامل مي‌باشد: هر چند كه فرآيندها داراي نقطه شروع و پايان و حد بالا و پايين مي‌باشند، اما اين فرآيندها مي‌توانند با ساير فرآيندهاي سازمان و يا فرآيندهاي ساير سازمان‌ها در تعامل بوده و ورودي و خروجي خود را رد و بدل نمايند.

فرآيندها به صورت كامل در يك سازمان مي‌باشند: يكي از ويژگي‌هاي فرآيند حضور كامل آن‌ها در يك سازمان مشخص مي‌باشد ولي اين فرآيندها مي‌توانند در واحدهاي مختلف سازمان موردنظر در حركت بوده و همچنان با فرآيندهاي ساير سازمان‌ها در تعامل باشد.

·  فرآيندها تكراري مي‌باشند: يكي ديگر از ويژگي‌هاي فرآيندها تكراري بودن آن‌هاست. فرآيندها يكباره نبوده   و بنا بر خروجي و ماهيت هر يك از آن‌ها به صورت متوالي تكرار مي‌شوند.

بر اساس تمام موارد ذكر شده، می­توان گفت فرآيندهاي كسب‌و‌كار مجموعه‌اي از فعاليت‌هاي به هم مرتبط و هدفمند مي‌باشند كه يك يا چند ورودي را گرفته، با استفاده از منابع سازمان و در فعاليت‌هاي مختلف بر ارزش‌ اين ورودي‌ها مي‌افزايند و در نهايت خروجي موردانتظار را به مشتريان خود(داخلي يا خارجي )عرضه مي‌نمايد.

اما علي‌رغم وجود تعريف مشخص از فرآيند تعيين اندازه هر يك از فرآيندها به سادگي امكان‌پذير نمي‌باشد و اين امكان وجود دارد كه افراد مختلف دسته‌بندي‌هاي گوناگوني را از فرآيندهاي يك سازمان داشته باشند.

درباره ما

نویسندگان این وبلاگ تعدادی از مهندسین در حوزه‌های صنایع و فناوری اطلاعات  هستند، که تصمیم گرفته­ اند، حاصل تجربیات 15 ساله خود را در حوزه­ ي مدیریت فرایندهاي كسب­‌ و كار و سیستم مدیریت فرایندها (BPMS) در اختیار خوانندگان گرامی قرار دهند.

هدف ما از راه‎اندازی این وبلاگ این است که بتوانيم به زبان ساده ابعاد و مفاهیم مختلف سیستم مدیریت فرایندهای کسب­ و کار را تشریح نماییم.

همچنین در نظر داریم تا شناخت خود را از بازار و فروشندگان BPMS در داخل و خارج از کشور و تجربیات موفق و ناموفق پیاده‌سازی این سیستم‌ها را بیان کنیم، تا غبار را از پیش چشمان سازمان‌ها و شرکت‌هایی که قصد حرکت به این سمت را دارند، بزداییم.

مهارت های اصلی ما در حوزه های زیر است:

مديريت، بهبود و مهندسي مجدد فرآيندهاي کسب و کار (BPM-BPI -BPR)

سیستم مدیریت فرایندهای کسب و کار (BPMS)

عارضه­ یابی و بهبود سازمانی

 برنامه‌ريزي راهبردي و برنامه­ ريزی راهبردي فناوری اطلاعات (IT Master plan)

تجزيه، تحليل و طراحي سيستم­ ­های اطلاعاتی  (Analysis & Design Application

 ارزیابی و انتخاب نرم­افزارهای کاربردی و سیستم­های اطلاعاتی   (Solution Selection

امکان سنجی، نیازسنجی و تدوین آر-اف-پی پروژه­های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات

تدوین پروپوزال پروژه­های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات

معماري سازماني (Enterprise Architecture) 

نوشتن طرح­های تجاری کسب و کار (Business Plan)

و...